مقاله: شرق شناسی و روشنفکری در ایران

شرق شناسی و روشنفکری در ایران

رضا بیگدلو

مقدمه

شرق‏شناسی به عنوان پدیده‏ای که در چند سده اخیر کشورهای شرقی با آن مواجه هستند، عبارت است از مطالعات و تحقیقاتی که کشورهای غربی در مورد مسائل تاریخی، اجتماعی، مردم ‏شناسی، زبان شناختی، فرهنگی، مذهبی و غیره کشورهای شرقی انجام می‏دهند. در مورد اهداف و انگیزه‏ها و شیوه پژوهش‏های شرق‏شناسی نظرات متفاوتی بیان شده است که مهمترین آن‏ها دو نظریه است. یکی اینکه شرق‏شناسی مجموعه مطالعات بی‏غرضانه و علمی است و اشخاص بنا به ذوق و علاقه به آن مشغول می‏شوند. غرض از مطالعات شرق‏شناسی شناخت و کشف تمدن‏ها و مسائل مختلف جامعه شرقی است و چون و چرا در شیوه و نتایج مطالعات آنها جز از جهت معیار و ملاک‏های علمی وجهی ندارد و تنها با پژوهش دقیق‏تر و علمی‏تر می‏توان درستی یا نادرستی مطالعات شرق‏شناسی را معلوم کرد.  نظر دیگر این است که شرق‏شناسی به مقتضای منافع و مصالح اروپائیان به وجود آمده و در پشت سر این پژوهش‏ها اهداف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نهفته است. و مراکز متعدد شرق‏شناسی نیز در راستای این اهداف به وجود آمده‏اند و به صورت غیر مستقیم یا مستقیم نتیجه پژوهش‏های شرق‏شناسی در جهت استیلا و استعمار کشور‏های شرقی به کار می‏رود.

برای قضاوت دقیق‏تر در این باره و پی بردن به ماهیت شرق‏شناسی باید دورویه بورژوازی غرب و مبانی تشکیل دهنده این تمدن را درنظر گرفت و تکیه بر هر یک از نظریات فوق پاسخ سوال را ناقص می‏گذارد و صرفا دیدن یک روی قضیه است. واقعیت این است ، همان‏طور که تمدن اروپایی بر دو پایه بنا نهاده شده است یکی علم و دانش و فناوری و پیشرفت‏های علمی و تکنولوژی، دیگری هم استعمار و استثمار کشورهای جهان سوم برای تامین منافع و استفاده از بازار و منابع اولیه آن‏ها برای کارخانجات صنعتی خودشان است.

یادداشت: برای روز سه شنبه 23 و 30 مهرماه

درود دوستان

مستحضرید که درسهای کلاسهای مختلف با هم فرق دارند، چون واقعا نمیتوانم یک موضوع را چند بار تکرار کنم. این کار باعث میشود تاحدودی فراموش کنم چه گفته ام و چه کرده ام. برای اینکه هم من یادم نرود و هم شما، مرور موضوعات طرح شده در جلسات اخیر بد نیست:

1. سه شنبه ساعت 8 تا 10. جلسه نخست به بیان سرفصل دروس و معرفی علوم مختلف زبانی و از جمله ریشه شناسی اختصاص داشت. در ریشه شناسی تقریبا واژه های مشابهی را بیان میکنم تا خیلی متشتت نباشد. جلسه دوم که امروز باشد درباره فرق واژه های دادن و پرداختن و معانی مختلف واژه فریاد و ریشه آن سخن گفتیم. به مناسبت بحث به موضوع دلالت در منطق و اصول فقه پرداختیم و دوباره به معنی فریاد بازگشتیم و بحث درباره ویرایش را آغاز کردیم.

2. در جلسه ساعت 10 تا 12 در جلسه نخست به معرفی علوم زبانی و سرفصل دروس پرداختیم. بعد به ریشه شناسی و تاریخ مهاجرت آریاییان اشاره کردیم. درباره اشکال لحن ترجمه ها هم سخن گفتیم و نمونه هایی آوردیم. در جلسه امروز به فرق میان 14 واژه بسیار معروف پرداختیم: فکر، عقل، اندیشه، علم، دانش، خیال، وهم، شک، تردید، گمان، ظن، حس، احساس، شعر. به مناسبت به تقسیم فلسفه در قدیم و فلسفه طبیعیات اشاره کردیم و از مباحث طبی قوای سه گانه بدن را معرفی کردیم و درباره نقش حواس در قوه نفسانیه مطالبی گفتیم.

3. در جلسه ساعت 1 تا 3 هفته پیش که جلسه سوم دوستان بود به تاثیر ساختار نوشته در پیدایش نوشتارهای مختلف پرداختیم و حادثه ای را در فرمهای خبر، گزارش، مقاله، داستان، و فیلمنامه نوشتیم. در جلسه امروز به تفاوت و تغییر معانی باختر و خراسان و خاوران اشاره کردیم. بعد به مفهوم شرق و غرب فرهنگی و سیاسی و تاریخ مهاجرت آریاییان و نیز تاریخ هردوت و موضوع شرق شناسی پرداختیم. متن سه نامه دوستانه را هم با هم در کلاس خواندیم. کتاب پسا استعمار ادوارد سعید و کتاب یونانیان و بربرهای امیرمهدی بدیع را هم معرفی کردیم. از هفته پیش وعده کرده بودم کتاب داستان یک روح را هم آپلود کنم تا بخوانید. به دل و دیده. از هین جا دانلود بفرمایید.

در ضمن، برخی دوستان نوشته هایشان را نفرستاده اند. دست بجنبانند که دیر نشود.

با سپاس- باغبان

دانلود کتاب داستان یک روح (درباره بوف کور هدایت)

دانلود کتاب یونانیان و بربرها (ترجمه مرحوم آرام)

دانلود کتاب ادبیات پسا استعماری و تئاتر (به زبان انگلیسی)

یادداشت: قابل توجه دوستان درس عربی انجمن علمی طب سنتی

درود بر شما

وعده کرده بودم که پنج شنبه گذشته نکات درس عربی را روی وبلاگ بگذارم. سبب تاخیر این است که نکات کاربردی بیشتری به آن افزوده ام و چون قرار است همین بحث را در دانشگاه اهواز هم ارائه دهم منتظرم تا بازخور آن را هم بگیرم و بعد مجموعه مطالب را منتشر کنم. شاید هم زودتر این کار را کردم. در اینجا تستهای دوره دکتری سال 91 را برایتان میگذارم تا خود را محکی بزنید. شرمنده ام که خلف وعده کردم. لطفا نفرین نکنید

با احترام- باغبان

تستهای عربی آزمون دکتری رشته ادبیات سال 91

یادداشت: مقالاتی از استاد دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی

درود

سه مقاله زیر از استاد شفیعی کدکنی برای درک بهتر همه ما از مبهم نویسی و فدا شدن معنا به پای لفظ مفید است. البته فواید دیگری هم دارد که با خواندنشان بدان پی می بریم.

دانلود مقالات شعر جدولی؛ شکار معانی در صحرای بی معنی؛ جادوی مجاورت

یادداشت: برای دانشجویان ادب فارسی (جلسه دوم. روز سه شنبه 16 مهرماه 92)

درود دوستان

جلسه امروز به بیان علم تفاوت معنای واژگان یا فروق اللغه اختصاص داشت. برای نمونه، فرق معنای اثر و علامت، حس و احساس طرح شد. کتاب فروق اللغه از ابوهلال عسکری هم معرفی شد که با کلیک روی نام کتاب میتوانید دانلودش کنید. به فرهنگ عامه هم اشاره کردیم و منابعی چون کتاب کوچه شاملو و فرهنگ فارسی عامیانه دکتر ابوالحسن نجفی معرفی شد. برای نمونه هم حکایت "زهرمار خان یا پای دیگ آب جوش نمیرود یا اگر برود بر نمی گردد" از کتاب زندگانی من عبدالله مستوفی که نواده دختری ناصرالدین شاه است ذکر شد. نسخه افست دو روزنامه شرف و شرافت از روزنامه های دوره ناصری را هم ملاحظه فرمودید. بعضی دوستان تکلیف هفته قبل را انجام نداده بودند که قرار شد همراه تکلیف این هفته تا روز دوشنبه به ایمیل بنده بفرستند. لطفا تاخیر نفرمایید. برای این هفته متنی حداقل در 300 کلمه درباره "ازدواج" بنویسید. هدفم از طرح موضوعاتی چون عشق و ازدواج این است که بدانم شما درباره موضوعاتی که هزاران بار شنیده و بیشتر از اینها بدانها اندیشیده اید و نیاز به فکر مجدد ندارید چه چیزهایی مینویسید و با چه زبانی. چون نمیخواهم شما را به نوشتن چیزهایی وادار کنم که نیازمند پژوهش و مطالعه هستند. در ضمن، نوشته های شما در صفحه ای اختصاصی در همین وبلاگ منتشر میشود و پاسخ اختصاصی هر یک از نوشته ها را به ایمیلتان میفرستم تا اشکال نوشته هایتان را بدانید. لطفا وقت بگذارید.

برای هفته های آینده تکالیفی هم در نظر گرفته ام به شرح زیر:

1. مطالعه و بررسی شماره دوم از روزنامه صور اسرافیل (میرزا جهانگیر خان صور اسرافیل)

2. مطالعه و بررسی روزنامه قرن بیستم (میرزاده عشقی)

3. مطالعه و بررسی شماره نخست از روزنامه طوفان (فرخی یزدی)

4. مطالعه و بررسی شماره نخست از روزنامه جنگل (میرزا کوچک خان جنگلی)

این شماره ها را میتوانید با کلیک بر عنوان آنها از همین جا دریافت کنید. هدف از بررسی این روزنامه ها، یافتن شیوه املایی آنها، برخی واژه هایی که امروزه معنای خود را از دست داده اند، شکل طراحی و ساختار روزنامه، و شیوه خبرنویسی و خبررسانی، و حتی شیوه تبلیغ و اعلان است.

با سپاس

م.باغبان

یادداشت: برای دانشجویان ادب فارسی (کلاس روز چهارشنبه 17 مهرماه 92)

درود دوستان

بحث امروز کلاس درباره ریشه شناسی و فرهنگ عامه و سینما و طب بود. امروز بیشتر سخنان خارج از دستور گفتیم و به اجبار سر از طب درآوردیم. همانطور که گفتم ادبیات عین زندگی است و نمیتوان آن را فارغ از بسیاری چیزها بررسی کرد. شاهدش این است که ناصرخسرو دست کم دوبار درباره روغن ترب در دیوان خود سخن گفته و اگر کسی طب نداند معنی حرفهای او را نخواهد فهمید. تلاش بنده این است که زبان و ادبیات را در سبد زندگی شما و از دغدغه هایتان قرار دهم. اگر در حد کسری از درصد هم موفق شده باشم یا بشوم وظیفه ام را انجام داده ام. شما هم محبت کنید و تلاش بیشتری در این راه بنمایید. در ضمن، برای جلسات بعد تکالیفی در نظر گرفته ام که به قرار زیر است:

1. مطالعه داستان تنگسیر از صادق چوبک و مقایسه آن با فیلم سینمایی تنگسیر ساخته امیر نادری

2. مطالعه و نقد نمایشنامه دستهای آلوده اثر ژان پل سارتر

3. مطالعه نمایشنامه راستان (عادلها) اثر آلبر کامو

4. مطالعه و نقد داستان ترس و لرز از غلامحسین ساعدی

با کلیک بر عنوان هر کتاب میتوانید آن را از همین جا دانلود کنید.

با سپاس

م. باغبان

یادداشتی برای درس عربی (انجمن علمی طب سنتی ایران)

درود بر شما

مستحضرید که قرار است در طی چهار جلسه کتاب صرف و نحو مرحوم دکتر خوانساری را خدمتتان ارائه دهم. جلسه نخست به بیان کلیات گذشت. مشروح عرایضم در آن جلسه را در اینجا آورده ام. درضمن، وعده کرده بودم که کتاب معانی الابنیه را هم برای ملاحظه شما در اینجا قرار دهم. این هر دو فایل مورد نظر.

نکات امتحانی هنوز تمام نشده. به محض اتمام خواهم گذاشت.

با احترام- باغبان

مباحث جلسه اول

کتاب معانی الابنیه

تستهای مبحث فعل و بخشی از اسم

یادداشتی برای دانشجویان محترم درس ادبیات فارسی (جلسه اول. سه شنبه و چهارشنبه 9 و 10 مهرماه 92)

درود بر شما

در درس روز سه شنبه درباره موضوعاتی چون ریشه شناسی و معانی واژه های درود، درست، دوغ، دختر، چمچه، هوشنگ، کلنگ، آونگ، دشمن، هومن، دشنام، دشوار، شاهوار، خروار، دژخیم و ترکیبات بوق سگ و سر شیر و نیز تلفظ درست کلمات شیر و سیر در معانی مختلفش بر اساس بیت «کار پاکان را قیاس از خود مگیر / گرچه باشد در نوشتن شیر شیر» از مولوی سخن گفتیم. بعد، پنج نوشته مختلف در حال و هواهای مختلف خوانده شد: نخست، نامه باران؛ دوم، نامه به فرخ؛ سوم، زندگینامه خودنوشت؛ چهارم، نامه جوان وحشت زده؛ پنجم، نامه درخواست اجازه ترجمه کتاب. در ادامه هم، برخی منابع درس معرفی شد و قرار شد اصل درس به آیین نگارش اختصاص یابد و متن درسی کتاب آیین نگارش و ویرایش استاد احمد سمیعی از انتشارات سمت باشد. بنا شد برای جلسه بعدی یک زندگینامه خودنوشت و یک نوشته حداقل 300 کلمه ای درباره عشق تحویل بنده بدهید. این کل مطالب درس جلسه نخست.

درس روز چهارشنبه، با ریشه شناسی و معانی واژه های درود و درست، روشن و روز، شاد و شاداب، آبشار و شار و شره و شاش، هومن و دشمن و دشنام و دشوار و شاهوار، آفرین و نفرین، خجسته و گجسته، و ترکیبات بوق سگ و سر شیر همراه بود. در ادامه، به نامه باران، داستان من و شکوفه های بادام از کتاب نامه ای به طول چهار سیگار، و بخشی از کتاب سایه ها زود می میرند پرداخته شد. قرار هم شد هر یک از دانشجویان مطلبی درباره عشق بنویسد و تحویل بنده دهد.

فایل متون خوانده شده در کلاس را با کلیک بر لینک زیر دانلود نمایید.

با احترام- باغبان

دانلود متنهای ارائه شده در کلاس